به خاطر دارم در سفری که در زمان ریاست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس کشورمان به کشور ترکیه داشتم؛ متوجه شدم ۱۱ نفر از نیروهای وزارت خزانه داری آمریکا در یکی از بانکهای ترکیه مستقر شدهاند و مأموریت آنها در ذیل اجرای تحریمهای ترامپی، جلوگیری از انتقال پول و تبادل مالی با جمهوری اسلامی ایران بود. در رابطه با این اتفاق نکته تأمل برانگیز و تأسف بار این بود که آن ۱۱ نفر به صورت غیرمستقیم از پولهای ملت ما حقوق خود را دریافت میکردند.در شرایطی که زمان بسیار اندکی تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باقی مانده باید از هرگونه عملی که تحریمهای ضد ایرانی را تشدید میکند جلوگیری کنیم و البته از هر راهی برای کاهش جریان تحریمی موجود نیز استقبال کنیم.
مکانیسم ماشه برآمده از بندهای ۱۱ تا ۱۳ «قطعنامه ۲۲۳۱» (قطعنامه حافظ برجام) است. طبق این بندها هرکدام از طرفهای برجام مفاد برجام را نقض کند، تحریمها باز میگردد و پس از یک ماه باید یک قطعنامه جدید در این خصوص صادر شود. ترامپ با خروج از برجام دیگر مجالی برای بکارگیری مکانیسم ماشه برای آمریکا باقی نگذاشته است، زیرا آمریکا عضو برجام نیست و حتی منتقدین ترامپ نیز این موضوع را تأیید میکنند.
آمریکا با این استدلال که عضو شورای امنیت سازمان ملل است و قطعنامه ۲۲۳۱ نیز در آن شورا به تصویب رسیده به دنبال فعالسازی مکانیسم ماشه است. البته این موضوع با واکنش منفی «چین» و «روسیه» و همچنین اکراه کشورهای اروپایی مواجه شده است.
آمریکا در وضعیت فعلی دو راهکار عملیات روانی و همچنین تحریم سراسری جمهوری اسلامی ایران از طریق وزارت خزانهداری خود را دنبال خواهد کرد. در این مسیر وزارت خزانه داری آمریکا به کشورهای مختلف فشار میآورد مکانیسم ماشه را عملی کنند تا شامل تحریمهای خود آمریکا نشوند. این موضوع از نظر حقوقی هیچ جایگاهی ندارد، اما آمریکاییهای در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سعی دارند یک فضای روانی را در ذیل مکانیسم ماشه ایجاد کنند.
یکی از کارهایی که از سوی دولت ترامپ علیه جمهوری اسلامی ایران دنبال میشود این است که تمامی پلهای ارتباطی با کشورمان شکسته شده و حتی دموکراتها نیز در صورت پیروزی احتمالی نتوانند به راحتی موضوع تحریمها را کنار بگذارند. باید توجه کنیم تنها مسأله تحریم ایران مورد توجه ترامپ نیست، بلکه موضوعات مرتبط با حقوق بشر، خاورمیانه، رژیم صهیونیستی نیز دستمایه فشار پایدار بر ایران خواهد بود.
دیپلماتهای ایرانی وظیفه دارند ضمن رایزنی مؤثر با کشورهای اروپایی و همچنین «چین» و «روسیه»، موضوع مکانیسم ماشه را یک دعوا بین ایران و آمریکا نشان دهند و نگذارند که این مسأله تبدیل به منازعه بین آمریکا و دیگر طرفهای برجام شود. این روند باید تا پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ادامه پیدا کند و پس از آن و به اقتضای وضعیت پیش آمده دیپلماسی جدیدی اتخاذ شود.
متاسفانه شاهد هستیم برخی از افراد در داخل کشور سعی دارند موضوع تحریمهای آمریکا که از سوی جریان تحریمی آن کشور در حال تبدیل شدن به یک تحریم جهانی است را بر سر جناحهای سیاسی داخل بکوبند. باید توجه کنیم که دولت در موضوع برجام از سوی حاکمیت مأمور شده بود، اما هر اتفاقی که در ذیل برجام رخ میدهد، همانند یک چکش بر سر دولتیها کوبیده میشود.
عملکرد برخی عناصر داخلی باعث شده تا جنگ روانی که آمریکا علیه ایران شروع کرده، در داخل کشور نیز تشدید شود. متاسفانه موضوع برجام در کمتر از یکسال تا انتخابات سال آینده در حال تبدیل شدن به یک جنگ جناحی از سوی برخی افراد شده است. شاید این روند علیه جریان حامی دولت در سال ۱۴۰۰ کارکرد داشته باشد، اما همین اقدامات نوعی یأس را در میان مردم نسبت به اقدامات دستگاههای اجرایی ایجاد میکند که نتیجه آن رسیدن آمریکاییها به اهداف خود در جنگ روانی موجود خواهد بود.
در سالی که کشور با تنگای اقتصادی شدیدی مواجه شده، رفتار برخی از عناصر داخلی با بهانه قرار دادن برجام باعث میشود که دولت نتواند سیاستهای خود برای برون رفت از وضعیت فعلی را اجرایی کند. عهدشکنی آمریکا باید تبدیل به یک زبان مشترک در بین سیاسیون داخلی شود. متاسفانه این موضوع فراموش شده که آمریکاییها یک رژیم قوی منع اشاعه را که به نوبه خود از پایان جنگ سرد بی سابقه است را زیر سوال بردهاند، و در این مسیر ایران توانست با همکاریهای بین المللی بسیاری از اتهامات مطرح شده را خنثی کند.
واقعیت این است که پس از خروج آمریکا از برجام کشوری در دنیا دوست ایران نبود و برخی از شرکای ایران نیز بهرههای اقتصادی خود را از این موضوع بردند. امیدواریم دوران کنونی در کشور مدیریت شود و دولت آینده از جایگاه قدرت با جهان صحبت کند و کشور را از شرایط رادیکالی خارج کند تا کاسبان تحریم نتوانند از وضعیت پیش آمده سو استفاده کنند. زیرا ظلم کاسبان تحریم داخلی علیه ملت ایران کمتر از ظلم آمریکاییها نیست.
*نماینده ادوار مجلس و تحلیلگر حوزه دیپلماسی