سالهاست بعد از مرحوم طالقانی و رهبر انقلاب و مرحوم هاشمی، دیگر خطبههای نمازجمعه، محل ارجاع و اقناع افکارعمومی و موتور محرکه فکر و عمل سیاسی و اجتماعی در هفته پیشرو نیست، و حتی خطبهها در رسانه ملی و رسانههای انقلاب در صدر اخبار قرار نمیگیرند، برعکس در برخی موارد اگر بحثی میشود، همان چیزی را بهوجود میآورد که اکنون آقای حاجعلیاکبری درباره آن هشدار میدهد: «جامعه ظرفیت ابتلا به حواشی را ندارد»!
از مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس که سال هاست مستحق تذکر «حاشیه نروید، به وحدت بگرایید» هستند، انتظاری نبود که دوباره تذکر بگیرند. از امامانجمعه که به صورت پیشفرض وعلیالاطلاق یک نیروی معنوی و واجد درک از باطن دین هستند،، اما انتظار نیست که هر روز در تریبونی از نماز گرفته تا افتتاحیهها و همایشها چیزی بگویند که در رسانههای بیگانه با ملت ایران آن را سردست بگیرند یا موجب بدبینی عمومی به ساحت مقدس دین محمدی شوند. معروف است که مولانا جلالالدین بلخی در فراق رسول گرامی خدا بسیار میگریست و، چون صدای اذان بلند میشد و نام «رسولالله» را میشنید، از جا برمیخاست و میگفت: «نامت بمانا تا ابدای چشم ما روشن ز تو!» اکنون هر سال خبر میرسد که مثنوی او پرفروشترین یا از پرفروشترین کتابها در بازار امریکا و اروپا است. چرا کسی مانند او نام پیامبر را هفت قرن بعد در سراسر جهان بلند میکند و ما از آن ناتوانیم یا برعکس عمل میکنیم؟ معتقدم در وهله اول امامانجمعه همسو با پیشرفتها و پیچیدگیهای روزافزون جامعه، خود و دانش خود را ارتقا ندادهاند.
رهبر انقلاب اخیراً از مسئولان خواستند با «منطقنو» با مردم حرف بزنند. منطقنو، نوشدن در فکر و ذهن میطلبد. آیتالله جوادیآملی از طلبهها میخواهد اگر نمیتوانند و نمیخواهند هایدگر بخوانند، در حوزه نمانند. از ایشان منقول است که خطاب به علما، روحانیون و همچنین مدرسان حوزه گفتهاند «باید با بحث روز و علوم جدید آشنا باشید و همچنین درباره مکاتب فکری، سیاسی و عقیدتی روز جهان اطلاعات کافی را به دست بیاورید. اگر امام زمان فردا ظهور کنند و به شما آقایان دستور بدهند به شرق یا غرب عالم برای تبلیغ بروید، چکار میخواهید انجام بدهید.
شما که نه با فرهنگ جهان و نه با زبانهای انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و ژاپنی آشنایی ندارید، چه فایدهای برای امام زمان دارید و چطور سربازی هستید که ابزار لازم را برای تبلیغ ندارید! باید کانت، هایدگر و دکارت بخوانید تا با زاویه دید اروپای غربی و شرقی و امریکا آشنا باشید تا بتوانید مأموریتتان را به خوبی انجام بدهید. اگر مطالبی که مطالعه میکنید یا موارد تحقیقیتان فقط به کار تبلیغ از حرم تا جمکران باشد، فایدهای نمیتواند داشته باشد و به درد نهضت امام زمان نمیخورد.»
در مرتبه دوم، برخی امامانجمعه حاشیههای عملی بهوجود میآورند. ممکن است امامجمعهای در شهر کوچکی امام باشد و کسی او را نشناسد و خطبههای نمازش بازتابی نداشته باشد. اما یک رفتار عملی او یک مسئله ملی میشود. چندی پیش رهبر انقلاب امامانجمعه را از کار اقتصادی که با نیتخیر انجام میدهند پرهیز دادند و گفتند: «کار اقتصادی بلد نیستید و نتیجه آن برای نظام وزر و وبال میشود.» اکنون یکی از نمایندگان مجلس که اتفاقاً در نمازجمعه هم هست، خبر میدهد برخی نمایندگان امکانات خودرویی را برای امامانجمعه گرفتهاند و از ایننظر تقصیری ندارند! نخیر! تقصیرشان پابرجاست و آن امام جمعه هم اگر گرفته باشد، تقصیرکار دیگری است.
باز از حضرت آیتالله جوادیآملی نقل میکنم که «به وجود مبارک حضرتامیر عرض کردند این اسبی که شما برای میدان جنگ دارید، این اسب مسافرکشی و بارکشی است که انسان میخواهد از جایی به جایی برود از این اسبها استفاده میکند، اینکه اسب رزم نیست. پول فراوانی هم که دارید، این کار هم که کار جهادی است؛ مربوط به شخص شما نیست! یک اسب بدوی رزمی تهیه کنید. اگر خدای ناکرده دشمن حمله کرد با آن اسب تندرو که دارد، چه میکنید؟! حضرت فرمود لا افر عمن کر و لا اکر علی من فر. همین! فرمود من اسب تندرو میخواهم چه کنم. اسب تندرو مال کسی است که بخواهد تند برود؛ من که در میدان جنگ فرار نمیکنم، کسی هم که فرار کرد من او را تعقیب نمیکنم.»
به مولاعلی میگویند شما که برای نظام میجنگید، از پول نظام برای خود یک اسب خوب تهیه کنید، اما امام نمیپذیرد. شما نمایندگان و امامانجمعه نیز حتی اگر امکاناتی را که همه مردم ندارند، برای کار جهادی و نمایندگی مجلس و ستاد نمازجمعه بخواهید، از امیرالمؤمنین دور شدهاید. این امکانات روی اعصاب مردم است. شما اگر برخوردار شدید، پا روی اعصاب مردم گذاشتهاید.
در مرتبه دیگر برخی اظهارنظرهای متفرقه نیز خلاف وحدت و حتی خلاف دین است. همین آخری را که «اعلام بیزاری از بیحجابها» بود، درنظر میگیریم. درست چند روز بعد از آنکه رهبرانقلاب در خطبههای فطر میگویند «مردم با هر عقیده و سلیقه در کنار هم مهربانانه زیست کنند»، یک امامجمعه متوجه نیست که در دیدگاه رهبری، «وحدت» و «محبت» رکن است و ضرورت دین. پس وظیفه یک امام و پیشنماز ارتقای این دو رکن است، نه اعلام بیزاری و ترکجلسه. این دو کار، نیازی به آن جایگاه ندارد. شما وقتی در صدر هستی باید دست دیگران را بگیری، نه آنکه دیگران را پس بزنی.
اگر امروز از جایگاه نماز جمعه به جایگاه داران نماز تذکر داده میشود، این برآیندی از نگاه مردم است. «منطقنو» را بهکار بگیرید یا صاحبان «منطقنو» را بهکار بگیرید!