11:16 AM
     صفحه نخست          اساسنامه و مرامنامه حزب          آلبوم عکس       عضویت در حزب         آرشیو مطالب       جستجوی مطلب           پیوند ها          تماس با ما 
 یادداشت سر دبـیـر
  چه " اسفندها " دود کردیم برای .....

اگر نوروز با دعای " یا مقلب القوب و الابصار " آغاز می شود مگر غیر از این است که رمضان نیز با " قلوب و الابصار " آدمیان سروکار دارد و اگر قلبی در این ماه منقلب و متحول نشود روزه او غیر از گرسنگی و تشنگی جسم ثمری ندارد و عادتی می شود از جنس سایر عادات بشری که قیصرشعر ایران مرحوم امین پور به درستی می گوید: تمام عبادات ما عادات ماست ای کاش به بی عادتی " عادت " کنیم. اگر " محول و الحال " نباشد حال ما چه فرقی با گذشته می کند؟

 اخبار عمومی
سایت اصولگرا درباره ماجرای درمانگاه قم: آن خانم و روحانی با هم مصالحه کردند/ اولین کسی که مردم را به تصویربرداری از یکدیگر دعوت کرد "مصی علینژاد" بود
همتی خطاب به رئیسی : با جراحی اقتصادی ، تورم سه رقمی ایجاد کردید
حملات تند هفته‌نامه سپاه به خاتمی ؛ کهولت سن درایت او را از بین برده، با جریان رادیکال همسو شده
نماینده مجلس: فقر و کاهش قدرت خرید مردم را در شب عید می‌بینیم / وضعیت آشفته ارز و رهاشدگی بازار، مردم را نگران کرده
رییس گروه اقتصادی دفتر رهبری: 1.8 میلیون نفر هیچ راهی برای کسب درآمد ندارند
نامه روحانی به شورای نگهبان : ضمن خودداری از کلی گویی ، مستندات ردصلاحیت بنده را ارائه دهید
احمد خاتمی : برخی مشکلات کنونی کشور در مدیریت آقایانی رخ داده که در انتخابات مشارکت نکردند
نماینده مجلس : در دولت تخصصی وجود دارد که هر روز مردم را ناراضی کنند
جزئیات جدید لایحه حجاب؛ جریمه دیده شدن ساق پا و گردن هم ۳ میلیون است؟
واکنش رسایی به پویش فارس برای رد اعتبارنامه‌اش؛ این طلبه ازاین ادا و اطوار‌ها نمی ترسد
رکوردشکنی یک نماینده مجلس
فائزه هاشمی از زندان به مرخصی آمد
وزارت اطلاعات : انهدام بزرگترین شبکه‌ سازمان یافته‌ قمار و شرط‌بندی
آیت الله جوادی آملی: مملکت را کمیته امدادی نمی‌شود اداره کرد / هر کس باید در کنار سفره خودش بنشیند
عباس عبدی : مالیات های بعضا عجیب برای پر کردن کمبودهای دولت
محاکمه 2 پسر معاون اول قوه قضائیه به اتهام نفوذ و پولشویی
آیا «قالیباف» رئیس می ماند؟ / خالص ساز‌ها از قالیباف هم عبور کرده اند
آیا «قالیباف» رئیس می ماند؟ / خالص ساز‌ها از قالیباف هم عبور کرده اند
روایت حسین کروبی از آخرین وضعیت جسمانی پدرش
میشل اوباما کاندیدا نمی شود
روزنامه هم میهن: حکم شروین حاجی پور در جهت تحقیر بود نه مجازات
حمید رسایی : پیام روشن انتخابات ۱۱ اسفند، مطالبه تغییر و تحول بود/ تغییر و تحول را باید در تغییر هیأت رئیسه مجلس نشان دهیم
کیهان : مشارکت انتخاباتی کاهش یافت، اما تقصیر روحانی بود
مرعشی : این انتخابات هیچ پیروزی نداشت ؛ اقوام جایگزین احزاب شدند
عباس عبدی : دولت ادعا می‌کند اقتصاد کشور رشد ۵ درصدی دارد؛ پس چرا برای افزایش دستمزدها می‌گویید پول ندارید؟
مالک هتل های اسپیناس: میرسلیم، 8 سال سنگ انداری کرد
سخنگوی سپاه : رسانه ها انتخابات را پایان یافته تلقی کنند/ سرمایه‌های قبلی خود را تخریب نکنیم
واکنش ضرغامی به حکم شروین حاجی پور : چه خوب که شهید مطهری بین ما نیست
آذر منصوری : متولیان کشور تا دیر نشده صدای اکثریت را بشنوند و شیوه حکمرانی را اصلاح کنند
وزیر کشور: میزان آرای باطله 8 درصد است
علی مطهری بیانیه داد: می‌دانستیم اکثر هواداران ما در انتخابات شرکت نمی‌کنند
کنایه تلخ زیدآبادی به اصولگرایان ؛ اگر نرخ مشارکت ۲۰ درصد هم می‌شد، باز هم اعلام جشن و پیروزی می‌کردند
آیت‌الله امامی کاشانی درگذشت
محمدباقر نوبخت بعد از شکست در انتخابات رشت: آمدم، نیامدید، برگشتم!
خبر جدید از شمارش صندوق‌ها در تهران: نبویان با فقط 342 هزار رأی اول است/ رسایی و ثابتی دوم و سوم
ثبت احوال : شناسنامه رای دهندگان در انتخابات مهر زده نمی‌شود، اما سابقه رای فرد ثبت می‌شود / با مدارک هویتی گواهینامه هم می‌توان رای داد
تولیت آستان قدس رضوی: روحانیت هیچ وظیفه ای ندارد که عمامه و لباس امام زمان(عج) را خرج اشتباهات برخی مسئولان کند
«میشل اوباما» گزینه نامزد جانشین بایدن
پیشنهاد حسین انتظامی به دولت رئیسی برای انتشار نتایج انتخابات به تفکیک صندوق‌ها
لیست نهایی و مشترک "شورای ائتلاف" و "جبهه پایداری" برای انتخابات مجلس دوازدهم + اسامی
 گفتــگو
واکنش پزشکیان به اظهارات نماینده اصفهان در مورد کسر جریمه بی حجابی از حساب مردم: به همین خیال باشید تا درست شود!
گفت‌وگو با آیت‌الله مسعودی خمینی رفتار زشت طلبه در درمانگاه قم را به حساب همه روحانیون نگذارید
جعفرزاده: فاجعه است که برخی منتخبان مجلس آینده زیر ۱۰ هزار رأی آورده‌اند
متن کامل مصاحبه ظریف : روابط خارجی ما نامنسجم است/ فقط دعوای میدان و دیپلماسی نیست
جهانگیری : تصور می‌کنند اگر شعار دهند که « ما می‌توانیم » اوضاع درست می‌شود!
پورمحمدی: شاید باهنر رئیس مجلس آینده باشد
تاکید پزشکیان و مطهری بر تشکیل ائتلاف میانه‌روها و اثرگذاری فراکسیون اقلیت
نماینده مجلس : قیمت دلار بالا می‌رود، گوشت ۶۰۰ هزار تومان را رد کرده اما کسی پاسخگو نیست
هاشمی طباء: قالیباف رئیس جمهوری بهتر از رئیسی نمی‌شد
سردار علایی: آمریکا وارد جنگ با ایران نمی‌شود

کد مطلب 28282           تاریخ ارسال : 1400/08/19                         نسخه چاپی
برای حل مسئله ایران باید از کجا شروع کرد؛ اخلاق، اقتصاد یا سیاست؟

پرسش مهم پیش‌ روی ما این‌ است که برای حل مسئله ایران باید از کجا شروع کرد؛ اخلاق، اقتصاد یا سیاست؟


 

ارسطو، حکمت عملی را به سه شعبه‌ اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مُدن تقسیم کرده است.

مترجمین و شارحین مسلمان ارسطو بیشتر به‌دنبال آن بوده‌اند که بگویند در اخلاق وظیفه‌ بشر آن است که قوای غضبیه و شهویه خود را تحت سیطره قوه عقل درآورد و بدین طریق به‌نوعی تعادل برسد. آنگاه، زمانی‌که بشر خود را متخلق به اخلاق حمیده یافت، می‌تواند پا را فراتر بگذارد و عائله تشکیل دهد و آن را تدبیر کند.

 
 
 
 

یعنی، کسی می‌تواند مدیریت خانواده را عهده‌دار شود که قبلاً از آزمون مدیریت خود موفق بیرون آمده باشد. پس از آن است که فرد می‌تواند جهش‌وار به سیاست مدینه وارد شود و به‌عنوان سیاستمدار، شهر یا کشوری را اداره کند.

با نگاهی دقیق‌تر می‌توان قرائتی دیگر از ارسطو به دست داد. آنچنان‌که وی در اخلاق نیکوماخوس می‌گوید، غرض از اخلاق، شهروند خوب بودن است. البته، شهروند نه‌ به‌معنای امروزی کلمه بلکه در معنای آتنی آن. اما، نوارسطویانی مانند السدیر مک‌اینتایر و مارتا نوسباوم آن را به همین معنای شهروند امروزین تعبیر کرده‌اند.

منظور ارسطو از تدبیر منزل، اداره عائله نیست بلکه به‌ نوع و کیفیتی از اقتصاد ارجاع می‌دهد و در برخی دیگر از آثارش، صراحتاً حول اقتصاد سخن می‌گوید؛ البته که توجه داریم بخشی از تدبیر منزل، امور مالی خرد است اما اقتصاد معنایی دقیق‌تر دارد.

همچنین، سیاست از نظر مرادف ارسطو حکمرانی است؛ چه در منصب حاکم و چه در منصب مشاور. چنانکه خود ارسطو به‌عنوان مشاور اسکندر فعالیت می‌کرد و سیاست را از این منظر هم تحلیل می‌کرد.

با این مقدمه می‌خواهم این سؤال را مطرح کنم که سرشت انسان اخلاقی است یا اقتصادی و یا سیاسی؟

ارسطو پاسخ به این پرسش را مسکوت گذاشته است. یعنی این‌که انسان «هومو اتیکوس» است، یا «هومو اکونومیکوس» و یا «هومو پولیتیکوس» دغدغه ارسطو نبوده است، یعنی درباره شهروند سخن نگفته است و به مدنی‌بالطبع بودن‌اش اشاره دارد که مفهومی غیرسیاسی است.

ارسطو اعتقاد دارد رشد انسان، مانند برخی حیوانات در جمع/اجتماع صورت می‌گیرد و قید مدنی بودن ناظر به آن است که کاستی‌ها را برطرف کند و این یعنی همه، توانایی‌های‌شان را در ظرف مشترک اجتماع قرار دهند.

باید توجه کنیم، که استفاده از واژگانی از قبیل ذات، سرشت،‌ فطرت و امثالهم نباید سایه ذات‌گرایی را بر سر تحلیل ما قرار دهد.

من نیز چنین رویکردی ندارم. می‌گویند ممتحنی از یک طلبه‌ اصفهانی پرسید، آیه «وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُك» به چه معناست؟ طلبه که سواد چندانی نداشت،‌ گفت سماء که همان ارض است؛ شیخ ما که اساساً قائل به ذات نبود، این واژه را نادیده گرفت و ادامه داد، حُبُک نیز چیزی است که بین سماء و ارض ورمی‌حُبُکَد! حالا من هم به قول آن شیخ قائل به ذات نیستم!

اما، در میان اندیشمندان کسانی بوده‌اند که یکی از وجوه سه‌گانه (اخلاق/اقتصاد/سیاست) را برجسته‌تر از آن دو دیگر می‌دیدند.

مثلاً تامس هابز، انسان را ذاتاً سیاسی می‌خواند و تمنیات خود را فقط زمانی برآورده می‌داند که دولتی مستقر شده باشد. یا افرادی چون آدام اسمیت و همچنین فایده‌گرایان، اقتصاد و حداکثری‌کردن منفعت را ذاتیِ انسان می‌دانند. و کسانی هم مانند ژان پیاژه اصل را تعلیم و تربیت می‌دانند و معتقدند ابتدا باید شهروند خوب ساخته شود و توضیح می‌دهند که ذات انسان، از کودکی به سمت نیکویی گرایش دارد و باید آن را در همان مسیر حفظ کرد تا مبادا راهزن‌ها آن را به کژراهه ببرند.

تقریباً شبیه آنچه در این حدیث می‌خوانیم: «كُلُّ مَولودٍ يُولَدُ على الفِطرَةِ، و إنّما أبَواهُ يُهَوِّدانِهِ و يُنَصِّرانِه». بعضی نیز به دو وجهی بودن ذات انسان باور دارند مانند دیوید هیوم؛ که معتقد است انسان ذاتاً منفعت‌طلب و سیاسی است. و یا ارسطو که انسان را تلفیقی از سیاست و اخلاق و اقتصاد می‌داند.

اکنون، گذشته از بحث‌های ذات‌گرایانه، پرسش مهم پیش‌روی ما این‌ است که برای حل مسئله ایران باید از کجا شروع کرد؛ اخلاق، اقتصاد یا سیاست؟

دیدگاه اخلاق‌مدار به ساحت انسان و جامعه اخلاقی تعلق دارد. اینان معتقدند باید تعلیم و تربیت، به‌ویژه تربیت را اولویت داد و سرمایه‌های آتی –جوانان- را جهت داد.

برخی کشورها با این رهیافت به تقویت سرمایه‌شان پرداختند. اکنون عرفا، شعرا، اصحاب اخلاق و حتی بعضاً سیاست‌پیشه‌های وطنی این رویکرد را پیش گرفته‌اند.

از سوی دیگر، نظام سیاسی ما نیز بر مبنای تئوری خاص خود جوانان را پرورش می‌دهد و از کتاب درسی تا معلم را جهت ساماندهی امر تربیت گزینش، ساخته‌و‌پرداخته و بسیج می‌کند.

دیدگاه دوم متمرکز بر اقتصاد است. اینان معتقدند بشر به تجربه به این نقطه رسیده است که پول گره‌گشاست. پررنگ‌ شدن منفعت‌گراییِ خشن در سطوح خرد و حتی بخش‌هایی از نظام اداری، نشان‌گر این گرایش است.

در سطح دیگر، متفکران و سیاست‌پیشه‌هایی معتقدند آبادی ایران به بالا رفتن درآمد سرانه گره خورده است و بر این اساس دائماً به تجربه مالزی، کره‌ جنوبی و ترکیه ارجاع می‌دهند و در حاشیه بحث، رفاه عمومی را نیز پیش می‌کشند.

با نقد دیدگاه اول و دوم می‌خواهم به توضیح دیدگاه سوم بپردازم.

برخلاف تجویزهای دو دیدگاه‌ پیشین، که یکی تقدم بشر اخلاق‌مدار و دیگری بشر ثروت‌مند را پیش می‌کشد، معتقدم گره کار ما در سیاست است. چنانچه تجربه دولت‌های پنجم و ششم (سازندگی) و همچنین هفتم و هشتم (اصلاحات) را از نظر بگذرانیم، کمی به اولویت این دیدگاه پی می‌بریم.

راه ثروت و راه اخلاق، به‌ ترتیب از سوی آقایان هاشمی رفسنجانی و خاتمی پی گرفته شد، راه‌هایی که بازگشت‌پذیر بودند و نهایتاً با شکست مواجه شدند. چنانکه پیش‌تر گفتم، ما در وضعیت ماقبل هابز هستیم و اگر به نقطه تعادل نرسیم، ره به جایی نمی‌بریم. 

اساساً انسانِ اخلاقی در جامعه اخلاقی پرورش می‌یابد. زیرا اخلاق موضوعی اکتسابی است.

به بیان دیگر، فرد هنجارهای جامعه‌اش را درونی می‌کند و در وضعیت کنونی جامعه ما بستری پرورش انسان اخلاقی فراهم نیست. حتی، اگر قبول کنیم راه رهایی ایران از طریق اخلاقیات و آموزش می‌گذرد، نه نظام تربیتی بسامانی وجود دارد و نه جامعه‌مان مهیای تربیت چنین فرزندانی است تا جایی که می‌توان گفت، جامعه ما نمی‌تواند به‌معنای دقیق کلمه «شهروند» تربیت کند.

از طرف دیگر، بستر شکل‌گیری انسانِ اقتصادی نوعی نظم و نظام سرمایه‌داری است. یعنی، وضعیتی که بازار رقابتی و الزامات آن موجود باشد. در اینجا نیز می‌بینیم که چنین وضعیتی در کشور ما فراهم نیست؛ یعنی از یک طرف بازار بزرگی در داخل وجود ندارد و از سوی دیگر، راه تبادل داخل-خارج مسدود است. لذا، دید سرمایه‌داری ایران محدود و معطوف به نفع آنیِ خود است.

اما،‌ در زمینه سیاست؛ انسانِ سیاسی در جامعه سیاسی شامل دولت، پارلمان، احزاب سیاسی، گروه‌های ذی‌نفوذ، سازمان و تشکل‌های سیاسی و… رشد می‌کند.

این انسان سیاسی یا به‌قول امروزی‌ها «کادر سیاسی» فردی است که توان تحلیل، نقد، تجویز و نهایتاً حل بحران داشته باشد و اندوخته و تجربیات فراوانی را به‌دنبال خود بکشد و بتواند در سازمان سیاسی با سایر نیروهای همگن‌ با وفق و مدارا همکاری کند تا به‌نحوی صیقل بخورد. چنانکه دیده‌ایم، افراد زیادی روزنامه‌نگار، فعال سیاسی، تحلیل‌گر و حتی معلم سیاسی هستند اما منفک از احزاب هستند و نمی‌توان آن‌ها را کادر سیاسی نامید. زیرا، سیاست که بخشی از حکمت عملی است، امری کاملاً جمعی به‌حساب می‌آید یعنی نمی‌توان فرد یکه‌تاز و گسسته از جمع را کادر سیاسی نامید.

به‌قول همان طلبه‌ی فاضل اصفهانی افراد منفک از جمع بین سماء و ارض ورمی‌حبکند! لذا، در مقام تجویز باید گفت، هرکس که فکر می‌کند می‌خواهد کار سیاسی حرفه‌ای کند حتماً باید نزدیک‌ترین جریان سیاسی به خود را انتخاب کند و به آن بپیوندد.

متأسفانه، نظام سیاسی ما هیچ‌گاه به‌دنبال تربیت کادر نبوده‌ است و حداکثر بوروکرات‌های سربه‌زیری خواسته است که در حیطه‌ای خاص خدماتی ارائه دهند تا بازنشسته شوند.

 

شاه با تأسیس «مدرسه علوم سیاسی و امور حزبي» کوشش کرد بخشی از این ضعف را پوشش دهد اما انقلاب آن رویه را متوقف کرد و تاکنون حتی کمترین قدمی در این جهت برداشته نشده و حتی حزب جمهوری اسلامی نیز که بنا بود به این وظیفه مهم بپردازد به‌سرعت کادرهای‌اش را در مجلس و دولت به‌کار گرفت و سپس منحل شد و بعد از آن نیز جایی متولی کادرسازی برای کشور نشد.

 

سعید حجاریان
نظرات خوانندگان


نام ارسال کننده  
متن  
     

کلیه حقوق و مطالب وبسایت متعلق به ساحت کرمانشاه می باشد                  کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است             طراحی و پیاده سازی : : شرکت داده پردازان ستاره صبح غرب