۲. این انتخابات از یک جهت بی نظیر بود؛ از این بعد که هر فرد منصفی که شاید هنوز هم درباره سلامت انتخابات تردید داشت، حالا بهتر فهمید که جمهوری اسلامی از تک تک آرای مردمش حفاظت میکند، حتی اگر فاصله رای پزشکیان با جلیلی کمتر از ۳ میلیون باشد. (این فاصله کم، رکورد کمترین فاصله آرای نامزد پیروز و رقیبش در تمام ادوار انتخابات ریاست جمهوری است)
علاوه بر آن، جمهوریت نظام ما که در سایهی ولایت فقیه معنا پیدا میکند حتی حاضر نیست مشارکت ۴۹.۸ درصدی را ۵۰ درصد اعلام کند! این صداقت و سلامت در انتخابات را اگر کسی هنوز هم متوجه نمیشود، فقط در زمان فقدان چنین نعمتی قدر آن را خواهد دانست.
۳. با انتشار آمار رایهای جلیلی و پزشکیان به تفکیک هر استان، نتیجه جالبی به دست آمد. اینکه طرفین تقریبا به صورت برابر فاتح استانها شده اند (در ۱۶ استان پزشکیان رای اول را آورده و در ۱۵ استان جلیلی)، اما به خاطر رای قومیتی پررنگ در ۴ استان اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان، پزشکیان توانست با فاصله کمتر از ۳ میلیون رای رئیس جمهور شود.
نکته جالب اینجاست که فاصله رای پزشکیان با جلیلی فقط در همین ۴ استان ۲ میلیون و ۹۵۶ هزار رای بوده و فاصله کل آرای او با جلیلی در تمام ۳۱ استان نیز حدود ۲ میلیون و ۸۵۰ هزار رای بوده است! یعنی مزیت اصلی و تمام کننده پزشکیان در این انتخابات نه گفتمان یا رویکرد سیاسی او یا حتی بعضی از دو قطبیهای سیاسی، فرهنگی بلکه رای قومیتی او در ۴ استان بوده که باعث شده در یک رقابت بسیار نزدیک، با همان میزان رای بیشتر در استانهای شمال غربی، انتخابات را نیز ببرد.
فهم این مساله از این جهت مهم است که اگر به این موضوع توجه نشود، در دام تحلیلهای تخیلی و غلطی خواهیم افتاد که باعث میشود اساسا صورت مساله و واقعیت انتخاباتی که گذشت را متوجه نشویم. این یعنی اگر به جای جلیلی هر فرد دیگری نیز با پزشکیان رقابت میکرد، نمیتوانست بر آرای قومیتی او غلبه کند، ضمن اینکه شاید انتشار خبر اردبیلی بودن مادر جلیلی و فیلمی که او به زبان آذری سخن میگوید نیز کمی در تلطیف این وضعیت کمک کرده باشد در حالی که بقیه نامزدهای رقیب پزشکیان فاقد همین مزیت (ترک بودن مادر) بودند.
۴. بعد از شمارش آرا، بعضی از هواداران آقای قالیباف، مدعی شدند اگر دور اول جلیلی به نفع قالیباف کنار میرفت، در دور دوم او میتوانست پزشکیان را شکست دهد. اما این تحلیل از چند جهت غلط است؛ اول اینکه بر اساس شاخص مقبولیت، جلیلی رای بیشتری داشت و طبیعتا باید در صحنه باقی میماند و بعد از پایان دور اول نیز معلوم شد که رای او حدود سه برابر قالیباف بوده و از این جهت، شاید اگر برعکس بود و ایشان به نفع جلیلی کنار میرفت جلیلی میتوانست همان دور اول کار را تمام کند.
ثانیا؛ رای منفی بالای آقای قالیباف به خاطر موضوعات مختلف که در انتخابات اخیر مجلس در تهران نیز خود را نشان داده بود، نشان میداد که او در دور دوم نیز رقیب ساده تری برای پزشکیان بود. در واقع وقتی آقای قالیباف در انتخابات اخیر مجلس نتوانست در شهری که ۱۲ سال شهردارش بود رای اول باشد، طبیعی بود که در کل کشور نیز نمیتوانست رای اول را بیاورد و بدیهی است که در دوگانه قالیباف و پزشکیان نیز پزشکیان پیروز بود با این تفاوت که حتما رای قالیباف به اندازه جلیلی نیز نبود. ضمن اینکه برخلاف برخی نظرسازی ها، واقعیت نیز نشان داد تمام آرای جلیلی سیاسی و ایدئولوژیک نبود بلکه بخش زیادی از رای او شامل آرای خاکستری بود که در صورت کناره گیری او، به سبد دیگری منتقل نمیشد.
۵. اما جلیلی با افزایش رای ۴ میلیونی خود در سال۹۲ به حدود ۱۴ میلیون در سال ۱۴۰۳ نشان داد که جدای از خلق یک سرمایه سیاسی اجتماعی جدید و فعال، توانسته با نوع جدیدی از سیاست ورزی که جنسش با گعدههای سیاسی پشت پرده تفاوت دارد، حاصل یک دهه تلاش مستمرش در میدان را در صندوقهای رای به رخ بکشد. او امروز با این میزان رای، بعد شهید رییسی که در سال ۹۶ با بیش از ۱۵ملیون رای نفر دوم شد، دارنده بیشترین رای از سوی رقیب یک رئیس جمهور است. جلیلی با این سرمایه سیاسی چه خواهد کرد؟ گذر زمان پاسخ را مشخص میکند...