روزنامه همشهری نوشت: «حدودا ۸۱درصد از کل واکسن‌های تزریق‌شده در ایران سینوفارم است و حالا با انتشار تحقیقاتی مبنی بر ایمنی پایین این واکسن به‌ویژه در میان سالمندان، نگرانی‌هایی از افزایش بستری و مرگ‌ومیر با توجه به روند افزایشی ابتلا در کشور رقم خورده است؛ هر چند که به تأکید کارشناسان حوزه واکسن، کم‌کیفیت‌ترین واکسن‌ها هم در کاهش ابتلای شدید و مرگ افراد مؤثر است. حالا با اعلام کیفیت واکسن‌های تزریق‌شده و از سوی دیگر، جهش‌های بعدی کرونا، سازمان بهداشت جهانی تزریق دوز سوم را توصیه کرده است. بر اساس اعلام مقامات این سازمان حتی برای واکسن‌های قوی‌تر هم تزریق دوز سوم منجر به افزایش ایمنی می‌شود؛ هر چند که تزریق دوز سوم برای واکسن‌های فایزر و مادرنا هم از مدت‌ها پیش در برخی کشورها آغاز شده است و تاکید بر تزریق دوز سوم تنها شامل سینوفارم نمی‌شود.
تزریق دوز سوم یا بوستر در ایران برای کادر درمان آغاز شده و در برخی استان‌ها هم نیروهای درمان دوز سوم را دریافت کرده‌اند. بر همین اساس اعلام شده برای کادر درمانی که دوز اول و دوم، سینوفارم، بهارات یا برکت دریافت کرده‌اند، دوز سوم را سینوفارم یا پاستوکووک پلاس تزریق می‌شود و برای آنها که آسترازنکا یا اسپوتنیک‌وی دریافت کرده‌اند، دوز سوم، آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس تزریق می‌شود.
محمد شریفی‌مقدم، دبیر کل خانه پرستار، درباره تزریق دوز سوم به کادر درمان می‌گوید که سازوکار تزریق دوز سوم واکسن کرونا به کادر درمان فراهم شده و قرار بود در هفته گذشته در تهران شروع شود اما هنوز خبری نشده و به احتمال زیاد از این هفته آغاز می‌شود. واکسن‌هایی که قبلا در ایران تزریق شده بود، در دسترس است و مشکلی از نظر تامین واکسن وجود ندارد.
به گفته او نخستین گروه از کادر درمان بهمن سال گذشته واکسینه شدند و اگر از تاریخ تزریق دوز دوم‌شان در نظر گرفته شود، تاکنون بیش از شش ماه از زمان تزریق‌شان گذشته است. بنابراین لازم بود که دوز سوم تزریق شود.
به گفته شریفی مقدم بیشترین واکسنی که برای کادر درمان تزریق شد، واکسن سینوفارم بود؛ چرا که اسپوتنیک‌وی تنها برای مدت کوتاهی وارد کشور شد و دیگر خبری از محموله‌های بعدی نشد. آسترازنکا هم عوارض زیادی داشت و در نهایت اغلب کادر درمان سینوفارم تزریق کردند. او تأکید می‌کند که برای تزریق دوز سوم مشکلی وجود ندارد، محدودیتی هم اعمال نشده و تمام نیروهای درمان، یعنی گروه پرستاری و پزشکان، دوز سوم را تزریق خواهند کرد.
احتمال تزریق دوز بوستر از اول آبان
ماجرای تزریق دوز سوم تنها به گروه درمان محدود نمی‌شود. روز گذشته محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت، در نشست خبری به ماجرای تزریق دوز سوم برای جمعیت عمومی اشاره کرد و گفت که قرار است مطالعات گسترده‌ای درباره واکسن سینوفارم صورت گیرد و پس از جمع‌آوری و مقایسه این مطالعات، برای تزریق دوز سوم یا بوستر برای افراد بالای ۶۰ سال تصمیم‌گیری می‌شود.
صحبت‌های این مسئول در وزارت بهداشت در شرایطی است که مجید مختاری، عضو کمیته علمی کشور کرونا می‌گوید: «تزریق دوز سوم برای کسانی که سینوفارم تزریق کرده‌اند از سوی کمیته فنی مورد تأیید قرار گرفته و احتمالا با صدور مجوز از سوی کمیته ملی واکسن، تزریق دوز سوم از ابتدای آبان، برای گروه‌های پرخطر آغاز می‌شود.»
با این حال مسعود یونسیان، رئیس کمیته راهبری مطالعات واکسیناسیون وزارت بهداشت، تأکید می‌کند که به پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی تمام افراد بالای ۶۰ سال، نه‌فقط آنها که سینوفارم تزریق کرده‌اند، بلکه برای سایر واکسن‌ها هم باید دوز سوم تزریق شود. او به ایسنا می‌گوید: «توصیه‌هایی مبنی بر تزریق دوز بوستر پس از شش ماه وجود ندارد اما انتظار می‌رود که بیشتر افرادی که واکسینه شدند، اثر واکسن‌شان حداقل تا شش ماه باقی مانده باشد و عدد شش ماه را باید به عنوان کف در نظر گرفت و می‌تواند بیشتر هم شود.»
سازمان بهداشت جهانی هفته گذشته اعلام کرد که دوز سوم برای واکسن‌های سینوواک و سینوفارم نباید به عنوان دوز تقویتی به شمار رود بلکه جزو دوره اصلی واکسیناسیون باید در نظر گرفته شود. روند ابتلا به کرونا در ایران از اواسط هفته گذشته صعودی شده، این در حالی است که آمار واکسیناسیون تا ظهر روز گذشته، بالای ۷۱میلیون دوز بوده است، اما افزایش بیش از ۶۰درصدی تعداد مبتلایان نسبت به روزهای قبل از آن، احتمال وقوع پیک ششم را بالاتر برده است؛ اتفاقی که می‌تواند به دلیل کاهش اثربخشی واکسن‌هایی ازجمله سینوفارم و افزایش موارد ابتلای حاد و فوتی باشد. همین مسئله سبب شده تا تزریق دوز سوم وارد مرحله جدی‌تری شود. بر اساس گزارش‌های منتشرشده هم‌اکنون کشورهای شیلی، ایسلند، ترکیه، جمهوری دومینیکن، صربستان، سنگاپور، بلژیک، امارات و فرانسه، جزو کشورهایی هستند که تزریق دوز سوم را آغاز کرده‌اند.
سینوفارم در دسترس‌ترین واکسن بود
مجید مختاری، عضو کمیته ملی واکسن کرونا، در توضیح بیشتر درباره تأثیرگذاری واکسن سینوفارم که ضرورت تزریق دوز سوم را بالا برده، می‌گوید: «با وجود مطالعات انجام‌شده درباره اثربخشی کمتر واکسن سینوفارم نسبت به دیگر واکسن‌های دنیا تاکنون گزارشی مبنی بر ایجاد مشکل در روند ایمنی‌زایی ایرانیان اعلام نشده است. همان طور که در دنیا از واکسن‌های متفاوتی استفاده شد، در ایران هم با توجه به در دسترس بودن این واکسن، بالاترین میزان تزریق با سینوفارم انجام شد. سینوفارم در بسیاری از کشورها تزریق شده و سازمان بهداشت جهانی آن را تأیید کرده است.»
او در پاسخ به انتقادات واردشده نسبت به تزریق سینوفارم به سالمندان با توجه به کارایی پایین آن می‌گوید: «با افزایش سن، حساسیت بدن و سیستم ایمنی آن نسبت به واکسن کاهش پیدا می‌کند. بسیاری از واکسن‌ها ازجمله سینوفارم برای افراد ۶۰سال به بالا، تأثیرگذاری کمتری دارد اما به معنی صفربودن ایمنی‌زایی نیست بلکه درصدش نسبت به واکسن‌های دیگر کمتر است.»
به گفته او تزریق دوز بوستر با هدف تحریک سیستم ایمنی بدن برای دو شاخه اصلی ایمنی‌زایی یعنی آنتی‌بادی‌ها(پادتن‌ها) و سلولار(ایمنی سلولی) انجام می‌شود. به گفته این عضو کمیته فنی واکسن درباره سینوفارم مطالعات واضحی برای تعیین فاصله زمانی دوز دوم و سوم وجود ندارد: «ما منکر ضعف‌های سینوفارم نسبت به سایر واکسن‌ها نیستیم اما تزریق آن سودمند است. به همین دلیل تزریق دوز سوم سینوفارم در کمیته فنی مطرح شده و به کمیته‌های بالادستی برای کادر درمان و سالمندان و افرادی با ضعف ایمنی ابلاغ شده است. کمیته ملی واکسن هم نسبت به تزریق دوز سوم نظر مثبت دارد و با تأیید آنها، احتمالا از ابتدای آبان، فاز سوم تزریق برای گروه‌های پرخطر آغاز می‌شود.»
پنج میلیون و ۳۰۰ هزار نفر اولویت تزریق دوز بوستر
کیانوش جهانپور، سخنگوی سابق سازمان غذا و دارو، هم درباره تزریق دوز سوم واکسن کرونا می‌گوید: «مجموع افرادی که در ایران در اولویت تزریق دوز سوم قرار دارند، پنج میلیون و ۳۰۰ هزار نفر شامل افراد بالای ۶۵سال، کادر درمان و افراد مقیم آسایشگاه‌های جانبازان و معلولان هستند.»
به گفته او بررسی‌ها نشان می‌دهد که تزریق دو دوز سینوفارم در سالمندان، ایمنی‌زایی کاملی نداشته و این افراد همچنان در معرض خطر قرار دارند: «هیچ واکسنی حتی در مقابل واریانت کلاسیک ووهان ۱۰۰درصد مانع مرگ و ابتلا نبود و این عدد درباره جهش‌های جدید ویروس کمتر شده است اما این که کاهش اثربخشی تنها درباره سینوفارم مطرح می‌شود درست نیست و از فایزر و مدرنا تا اسپوتنیک و آسترازنکا و حتی سینوواک هم با کاهش پیشگیری در تمام آیتم‌ها ازجمله ابتلا، بستری، مرگ‌ومیر و عفونت مواجه هستند.»
به گفته او از همان ابتدا شعار اصلی این بود: «بهترین واکسن در دسترس‌ترین آن است.» در آن مقطع نه‌تنها در ایران که با توجه به حجم تولید واکسن‌های چینی انتخاب بسیاری از کشورها نمی‌توانست جز این واکسن باشد. قسمت اعظم واکسن تزریق‌شده در ترکیه، امارات، بحرین حتی برزیل و شیلی واکسن‌های چینی بود. او می‌گوید: «با توجه به این که می‌دانیم واکسن مشابه این واکسن در داخل کشور به نام برکت تولید شده و دیگر واکسن‌های داخلی هم با پلتفرم‌های متفاوت به‌تدریج در دسترس قرار می‌گیرند، ادامه واکسیناسیون با اولویت واکسن‌های ایرانی با توجه به اثربخشی آنها منطقی‌تر خواهد بود و در غیر این صورت ادامه واکسیناسیون با سینوفارم موجه است.»
جبران ایمنی سینوفارم با دوز سوم
مهدی ویسی، مسئول اجرایی ستاد بحران کرونا در شمال و مرکز لندن، درباره ابهاماتی که درباره واکسن سینوفارم مطرح می‌شود هم توضیح‌هایی می‌دهد. به گفته او مطالعات اخیری که در بحرین انجام شده نشان می‌دهد که واکسن سینوفارم در جمعیت بالای ۵۵ سال ایمنی کاملی ایجاد نکرده به همین دلیل نیاز است تا دوز سوم تزریق شود. برخی کشورها ازجمله امارات، بحرین، ترکیه و شیلی دوز سوم را در دستور کار قرار داده‌اند و در کشوری مثل ترکیه برای کسانی که دو دوز سینوفارم و سینوواک را تزریق کرده باشند، دوز سوم فایزر تزریق می‌شود.»
به گفته ویسی فاصله شش ماهه میان دوز دوم و سوم برای واکسن‌هایی مانند آسترازنکا و مدرناست. برای واکسن سینوفارم باید این زمان کمتر شود. او درباره نگرانی‌ها از رقم‌خوردن پیک جدید در ایران با توجه به افزایش موارد ابتلا در روزهای اخیر هم می‌گوید: «در این باره نگرانی چندانی وجود ندارد؛ چرا که در کشور انگلستان هم با وجود تزریق سه واکسن آسترازنکا، فایزر و مدرنا روزانه ۴۰ هزار ابتلا داریم اما از این تعداد تنها ۷۰۰ مورد بستری می‌شوند. این آمار در موج دوم سال گذشته بیش از شش هزار نفر بود. درباره ایران هم چنین پیش‌بینی‌ای وجود دارد که با وجود افزایش موارد ابتلا اما میزان مرگ ومیر روند صعودی نگران‌کننده نداشته باشد؛ هر چند که برای ایجاد ایمنی در جامعه و رقم‌نخوردن پیک‌های نگران‌کننده نیاز است که بیش از ۸۰ درصد افراد بالغ دو دوز واکسن را دریافت کرده باشند اما این رقم در ایران هنوز قابل توجه نیست.»